Een Eenzame Uitvaart: Een Spiegel van de Maatschappij of de Overledene?

Afgelopen week las ik een kort bericht over een eenzame uitvaart. Een man, overleden in "eenzaamheid", werd begraven zonder familie of vrienden. Slechts een ambtenaar, de begrafenisondernemer en een dichter die, naar traditie, een gedicht voordroeg. De krantenkop sprak van een "eenzame" uitvaart, en die woorden raakten me. Wat betekent een eenzame uitvaart eigenlijk? Is het een oordeel over de overledene, of zegt het iets over ons als samenleving?

De term "eenzame" uitvaart roep bij velen een gevoel van treurnis op. We associëren het met gemis, niet zozeer van het leven zelf, maar van het ontbreken van een netwerk, van mensen die rouwen om het verlies. Het lijk bijna een stigma: een eenzame uitvaart suggereert dat de overledene niemand had, misschien onzichtbaar was in het leven. Maar is dat wel eerlijk? Gaat het bij een eenzame uitvaart werkelijk om het leven van de overledene, of is het ons eigen ongemak dat we weerspiegeld zien?

We leven in een samenleving waarin verbondenheid, sociale netwerken en vriendschappen centraal staan. De afwezigheid daarvan lijkt ons te confronteren met onze eigen angst voor isolement. De gedacht dat niemand om ons zou rouwen, raakt een diepgewortelde behoefte aan erkenning. Maar maakt het feit dat er geen aanwezigen zijn, het afscheid van iemand daadwerkelijk minder waardevol? Kunnen we een stille uitvaart niet juist zien als een keuze van de overledene of een reflectie van hun levenspad, zonder dat wij daar meteen onze maatschappelijke normen aan verbinden?

Het woord "eenzame" uitvaart lijkt vooral door ons gevoel van medelijden te worden ingegeven. We zien een lege kerk of een verlaten crematorium en projecteren daar een verhaal van eenzaamheid op. Maar wie zegt dat een afscheid in stilte niet net zo waardevol is? Misschien was deze meneer die werd begraven in stilte wel helemaal niet eenzaam, maar koos hij voor een leven in afzondering. Misschien had hij geen behoefte aan grote kringen van mensen om zich heen. Zijn we het dan aan hem verschuldigd om dat respect te eren?

Wellicht moeten we de term "eenzame uitvaart" herzien. Wat wat is eenzaamheid? Betekent het alleen zijn hetzelfde als eenzaam zijn? In een maatschappij die steeds meer draait om het delen van alles - van foto's op sociale media tot het constant verbonden zijn met elkaar - lijken we te zijn vergeten dat sommige juist waarde hechten aan stilte, aan een teruggetrokken bestaan. Voor hen kan een stille uitvaart het perfecte einde zijn, zonder poespas, zonder dat de maatschappij met grote ogen toekijkt en oordeelt.

Misschien zouden we de term "stille uitvaart" kunnen gebruiken. Dat doet meer recht aan het afscheid dat voor de overledene passen was, zonder er onze eigen interpretatie van verlies en eenzaamheid op te plakken.

Een stille uitvaart hoeft niet triest te zijn. Het kan juist sereen en respectvol zijn, een passen moment van rust na een leven dat misschien wel bewust in stilte werd geleefd.

De vraag is niet alleen wat een eenzame uitvaart over de overledene zegt, maar vooral wat het over ons al maatschappij zegt. Zegt het meer over onze collectieve angst voor eenzaamheid? Of confronteert het ons met de gedachte dat we niet altijd gezien gehoord of geliefd zullen worden in het leven?

Het antwoord is niet eenduidig. Maar misschien zouden we, in plaats van verdrietig te zijn over het ontbreken van aanwezigen bij een afscheid, de stilte kunnen zien als een spiegel. Een spiegel die ons niet alleen confronteert met onze eigen angsten, maar die ons ook uitnodigt om stil te staan bij wat we waarderen in een mensenleven - niet in de ogen van de massa, maar in het hart van de persoon zelf.

Een stille uitvaart kan net zo waardig zijn als een uitvaart waar de rijen gevuld zijn met bloemen en rouwenden. Wat soms is stilte geen teken van eenzaamheid, maar van vrede.

John